Murarka ogrodowa (Osmia rufa) od A do Z

10.02.2019

Murarka ogrodowa jest samotnie żyjącą, dziką pszczołą z rodziny miesiarkowatych. Błonkówka ta występuje licznie na terenie całej Polski. Jest to jeden z najpospolitszych wiosennych gatunków pszczół, których loty trwają od pierwszych dni kwietnia do końca czerwca. Najczęściej zasiedla ogrody, sady oraz łąki.

Nazwa „murarka” pochodzi od czynności związanych z zakładaniem gniazd, do których budowy używa ona gliny lub piasku zmieszanego ze śliną owada. Murarka ogrodowa jest bardzo dobrym owadem zapylającym, dlatego coraz powszechniej jest wykorzystywana do zapylania upraw na skalę produkcyjną.

Baza pokarmowa murarki

Źródłem pokarmu dla murarki jest ok. 150 gatunków roślin w tym również uprawne. Odwiedza ona m.in. wszystkie gatunki drzew owocowych, porzeczki, maliny, truskawki, jeżyny, rzepak, wykę czy mniszek. Jest ona powszechna w ogrodach przydomowych i sadach. Owady dorosłe odżywiają się nektarem i pyłkiem kwiatowym, larwy zaś zgromadzonym w komórkach pyłkiem kwiatowym wymieszanym z niewielką ilością nektaru.

Jakie są normy obsady tymi owadami zapylającymi wybranych upraw, np. rzepaku czy roślin sadowniczych?

Według różnych autorów do dobrego zapylenia 1 ha sadu jabłoniowego i gruszowego potrzeba ok. 500-600 samic murarki ogrodowej, z kolei dobre zapylenie sadu wiśniowego i czereśniowego gwarantuje ok 2500-3000 samic tego gatunku. Do zapylenia 1 ha czarnej porzeczki potrzeba około 800 samic murarki, zaś w przypadku rzepaku ta liczba wynosi ok. 1000. Zaopatrując się w kokony należy zaplanować ich 3 razy więcej niż samic na ha powierzchni.

Ile kwiatów w ciągu swojego życia odwiedza 1 samica murarki?

Wiele zależy od gatunku oblatywanej przez samicę rośliny i dostępności pokarmu na kwiatach. Jak informuje literatura, na podstawie badań prowadzonych w sadzie jabłoniowym w celu zaprowiantowania (zaopatrzenia w pyłek) 1 komory lęgowej samica musi odwiedzić około 1 200 kwiatów, wykonując przy tym około 40 lotów. W czasie 1 lotu trwającego 12-19 minut, murarka zbiera pokarm z około 30 kwiatów. Liczba kwiatów odwiedzonych przez samicę murarki w ciągu jej życia zależy więc w dużej mierze od liczby założonych przez nią komór lęgowych (np. zakładając 5 komór lęgowych w ciągu życia samica odwiedza ok. 6 000 kwiatów jabłoni, z kolei zakładając 20 takich komór odwiedza ona 24 000 kwiatów jabłoni.

Czy mniszek w sadzie (lub inne rośliny) może być chętniej odwiedzany przez murarkę niż rośliny sadownicze?

Murarka ogrodowa szczególnie preferuje kwiaty roślin z rodziny różowatych (Rosaceae), do której należy większość gatunków sadowniczych. Kwitnący w sadzie mniszek nie stanowi dla niej zatem tak silnego wabika, jak dla zbieraczek pszczoły miodnej. Natomiast dużym zagrożeniem dla efektywnego zapylania roślin sadowniczych przez murarkę ogrodową są rosnące w pobliżu rośliny wiatropylne, takie jak orzech włoski, topola czy dąb. Rośliny te mają bardzo dużą wydajność pyłkową, co powoduje że samice murarki się nimi interesują. Aby zmniejszyć wabiący wpływ roślin wiatropylnych, gniazda murarki należy ustawiać w odległości nie mniejszej niż 350 m od wiatropylnych roślin.

Gniazdowanie

Murarki ogrodowe na gniazda bardzo chętnie adaptują wszelkie otwory, szczególnie w drewnie oraz wszelkiego rodzaju rurki, np puste łodygi roślin.

W gnieździe, którego korpus stanowi rurkowata osłonka, znajduje się kilka lub nawet kilkanaście komór lęgowych, zlokalizowanych jedna za drugą i oddzielonych przegrodami z „zaprawy murarskiej”.

Stworzenie murarce dogodnych warunków życia bądź nawet jej hodowla nie są skomplikowane. Do przygotowania gniazd dla tej błonkówki można wykorzystać naturalne „konstrukcje” – np. źdźbła trzciny pospolitej.

Loty murarki ogrodowej

Kiedy pszczoły rozpoczynają swoje loty?

Murarka ogrodowa jest jednym z najpospolitszych wiosennych gatunków pszczół, których loty trwają od pierwszych dni kwietnia do końca czerwca. Jednakże dzięki zimowaniu postaci dorosłych w kokonach można w odpowiednich warunkach temperaturowych sterować szybkością ich rozwoju, przyspieszając lub opóźniając ich wyloty, w zależności od terminu zakwitania roślin wymagających zapylenia.

W jakich warunkach atmosferycznych murarka ogrodowa podejmuje loty?

Jeśli chodzi o aktywność lotną w ciągu dnia owady te lubią ciepło i wylatują z gniazd dopiero przy temperaturze bliskiej 15°C, osiągając jej szczyt w najcieplejszych godzinach dnia. W deszczowe dni aktywność lotna murarki ogrodowej ustaje. Aktywność murarki ogrodowej ograniczana jest także okresami całkowitego zachmurzenia i wiatru.

Na jaką odległość od miejsca gniazdowania wylatują murarki?

W korzystnych warunkach atmosferycznych i przy dużej obfitości pożywienia osobniki murarki ogrodowej wylatują na odległość 100–200 m od gniazda. Loty na większe odległości zdarzają się wtedy, gdy kolonia znajduje się blisko dużej plantacji (np. rzepaku) lub gdy pszczołom w najbliższym otoczeniu zaczyna brakować pokarmu.

Rozród murarki ogrodowej

Ile jest pokoleń tego owada w ciągu roku?

Gatunek ten wyprowadza w ciągu roku jedną generację. Samice po wyjściu z gniazda kopulują z kilkoma samcami, a unasienione przystępują do budowy gniazda, zbioru nektaru i pyłku oraz składania jaj. Po zakończonej reprodukcji samice giną. Ze złożonych w gniazdach jaj wylęgają się larwy, które odżywiają się zapasem pokarmu zebranym przez samicę i ulokowanym w komórce, snują oprzędy i we wrześniu się przepoczwarzają. Zimę spędzają w postaci imaginalnej (dorosłej) w oprzędach. Wiosną wylatują i powtarzają jednoroczny cykl życiowy.

Jak samice budują zatyczki ziemne odgradzające poszczególne komory lęgowe?

Ścianki ziemne zamykające wejście do gniazd jak i te oddzielające poszczególne komory budowane są zwykle z ziemi pochodzącej z wierzchniej warstwy gleby, czyli bogatej w makro i mikro pierwiastki oraz mikroorganizmy. Grudki ziemi samice zlepiają własną śliną, której właściwości bakterio i grzybobójcze w pewnym stopniu zabezpieczają zgromadzony w komorach lęgowych pyłek przed zepsuciem.

Jak długo żyją osobniki murarki ogrodowej po wygryzieniu się z kokonów?

Długość życia samic wynosi 7–8 tygodni. Samce wylatują z gniazd kilka dni wcześniej niż samice, ale okres ich aktywności jest znacznie krótszy niż samic i trwa tylko 3 tygodnie.

Ile jaj składa murarka/ Ile komór lęgowych zakłada samica w ciągu swojego życia?

Jedna samica, nawet w mniej sprzyjających warunkach pogodowych, zakłada przeciętnie 5 komór lęgowych. W dobrych warunkach pogodowych 1 samica zakłada przeciętnie od 15 do 20 komór lęgowych.

Co dzieje się z osobnikami murarki w nocy?

W nocy samce gromadzą się w otworach i szczelinach, zaś w ciągu dnia szukają samic celem kopulacji. Samice z kolei loty kończą około 20, w nocy zaś nie wykonują w gnieździe żadnych prac.

Dlaczego murarka ogrodowa uznawana jest za efektywnego owada zapylającego?

Samice murarki ogrodowej, wylatując po pokarm, zbierają jednocześnie nektar oraz pyłek. W momencie odwiedzania kwiatów, pszczoły te mają kontakt z częściami generatywnymi kwiatu, przez co każdorazowo dochodzi do zapylenia. Ocierając się o pręciki, powodują osypywanie pyłku, który łatwo się przyczepia do silnie owłosionego ciała pszczoły i równie łatwo „przykleja się” do wydzieliny znamienia słupka kolejno odwiedzanego kwiatu.

Naturalni wrogowie w środowisku

Murarka ogrodowa jest naszym rodzimym gatunkiem, występującym naturalnie na obszarze całego kraju. Ewolucja także w tym przypadku wykształciła wiele powiązań międzygatunkowych. Kolonie tego owada atakowane mogą być przez pasożyty, wśród których do najbardziej uciążliwych należą: złotolitka (Chrysis ignita), szmeronia (Stelis phaecpter), brzęczka (Melecta luctuosa), wysmuga (Sapyga quiquepunctata), drogosz (Antrax antrax), ścieska (Coelioxys rufescens). Także organizmem inwazyjnym dla murarki ogrodowej jest roztocz murarkowy (Chaetodactylus osmiae). Aby ograniczyć straty pszczół wskutek pasożytniczej i chorobotwórczej działalności innych organizmów należy prowadzić selekcję kokonów.

Czy murarka ogrodowa żądli?

Murarka ogrodowa jest gatunkiem odznaczającym się całkowitym brakiem agresywności i łagodnością w kontakcie z człowiekiem. Nie żądli!!!

Czy murarka produkuje miód?

Nie. Murarka ogrodowa należy do nadrodziny pszczół. Przynależność do tej jednostki taksonomicznej nie oznacza, że dany owad produkuje miód. Na obszarze Polski żyje około 500 gatunków należących do tej nadrodziny, a tylko jeden – pszczoła miodna jest owadem, który nektar zebrany z kwiatów przerabia na miód.

Dlaczego warto hodować murarkę ogrodową?

• Murarka to pszczoła nieagresywna, nieposiadająca żądła.
• Bardzo szybko adaptuje się do nowych warunków siedliskowych.
• Charakteryzuje się dużą dynamiką rozrodczą.
• JEST ZNAKOMITYM OWADEM ZAPYLAJĄCYM, KTÓREGO PRACA WPŁYWA NA JAKOŚĆ I WIELKOŚĆ PLONU NASZYCH UPRAW!

Dowiedz się więcej o hodowli murarek!

Murarka ogrodowa a inne owady zapylające

Dowiedz się więcej o innych gatunkach zapylaczy!

Jak odróżnić murarkę ogrodową od pszczoły miodnej, a samicę murarki od samca tego gatunku?

W rozpoznawaniu gatunków i odróżnianiu osobników tego samego gatunku ale różnej płci należy kierować się ich morfologią, czyli wyglądem zewnętrznym. Murarka ogrodowa jest owadem, którego osobniki różnią się od siebie wielkością – samice mają przeciętną długość 10–12 mm i są większe od samców (8-10 mm). Z kolei długość ciała robotnicy pszczoły miodnej wynosi 12-15 mm, jest więc ona owadem większym niż murarka. Ponadto u samic murarki ogrodowej tułów i pierwsze 3 segmenty odwłoka są rdzawe lub rudoczerwone (stąd łacińska nazwa rufa), pozostałe segmenty i głowa – czarne. Na brzusznej stronie odwłoka samicy znajduje się szczoteczka brzuszna służąca do zbioru i przenoszenia pyłku. Tworzą ją żółtobrązowe, szczeciniaste włoski, ułożone w 4 lub 5 rzędów i skierowane ku tyłowi. Samiec ma brązowy odwłok z lekkim metalicznym połyskiem, tułów żółtawy lub rdzawy i charakterystyczny pęczek białych włosków na głowie (i nie posiada on szczoteczki do zbioru pyłku). Jeśli chodzi o robotnice pszczoły miodnej to mają one silnie owłosione całe ciało o różnej intensywności ubarwienia oskórka i włosków (od bardzo ciemnego – prawie czarnego – do pomarańczowoczerwonego i żółtego, które jest jednolite lub paskowane. Robotnice przynoszą pyłek na 3 parze odnóży w tzw. koszyczkach, pozbawione są więc brzusznej szczoteczki (funkcjonującej u murarki). Murarka ogrodowa charakteryzuje się także krótszym niż pszczoła miodna języczkiem.

Który owad jest bardziej wydajny w zapylaniu murarka czy trzmiel?

Brak jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Każdy z owadów zapylających w specyficzny sposób przystosowany jest do pełnienia swojej zapylającej funkcji, a wiele zależy także od gatunku i budowy kwiatu. Trzmiele są mniej wrażliwe na warunki atmosferyczne niż murarka ogrodowa, dłużej pracują w ciągu dnia, z kolei murarki pracują szybciej. Dlatego pracę owadów zapylających powinno rozpatrywać się nie pod kątem konkurencyjności gatunków, a raczej w kontekście ich wspólnego działania celem uzyskania lepiej zapylonych kwiatów oraz większego i lepszej jakości plonu.

Czy murarki wchodzą do uli pszczoły miodnej?

Wejścia do ula pszczoły miodnej pilnują robotnice zwane strażniczkami. Nie wpuszczają one do gniazda intruzów, nawet osobników tego samego gatunku z innych rodzin. Wyjątek stanowią zbieraczki w czasie intensywnego zbioru pokarmu, które przesiąknięte zapachem pyłku i nektaru, przynoszące pokarm mogą zostać wpuszczone do gniazda pszczelego. Zjawisko to nosi nazwę błądzenia i dotyczy osobników tego samego gatunku. Murarki nie wchodzą do uli pszczół, prawdopodobnie zostałyby one zażądlone przez strażniczki.