Choroby pszenicy ozimej

05.06.2019

Pszenica ozima zaliczana jest do zbóż podatnych na choroby, a straty w plonach powodowane przez niektóre patogeny chorobotwórcze przy dużym nasileniu mogą wynosić nawet 90%.

Na które choroby pszenicy ozimej warto się przygotować zanim wyrządzą szkody?

Choroby pszenicy ozimej

W uprawie pszenicy choroby rozprzestrzeniają się w różny sposób, a porażeniu mogą ulegać wszystkie części rośliny. Według kryterium miejsca porażenia rośliny, choroby pszenicy ozimej dzielą się na dwie kategorie: choroby źdźbła i korzeni (choroby podsuszkowe) oraz choroby liści.
Przykładowe choroby pszenicy ozimej według miejsca porażenia to:

choroby źdźbła i korzeni 

• łamliwość podstawy źdźbła;
• fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni;
• ostra plamistość oczkowa;

choroby liści

• brunatna plamistość liści pszenicy;
• mączniak prawdziwy zbóż i traw;
• rdza brunatna pszenicy;
• septorioza paskowana liści;
• fuzarioza liści;
• fuzaryjna zgorzel liści.

Choroby mogą być przenoszone m.in. przez materiał siewny, atakując zboża we wczesnych fazach rozwoju. W fazie krzewienia oraz w fazie początku strzelania w źdźbło monitoruje się choroby podstawy źdźbła. Krytycznym okresem we wzroście pszenicy jest również koniec fazy strzelania w źdźbło i kłoszenia. W tych fazach ocenia się stopień porażenia liścia podflagowego.

Łamliwość podstawy źdźbła

Sprawcą tej choroby pszenicy ozimej jest grzyb Pseudocercosporella herpotrichoides. Objawami łamliwości podstawy źdźbła w początkowych fazach rozwoju są widoczne plamy u podstawy liści barwy szklisto-brązowej. Z kolei w fazie strzelania w źdźbło w dolnej części źdźbła zaobserwować można plamy barwy szarobrązowej, gdzie tworzy się grzybnia. Choroba poraża pszenicę ozimą zwłaszcza, jeśli była ona siana po innych roślinach zbożowych. Rozwojowi grzybni sprzyja wilgotna i ciepła aura. Pszenica porażona łamliwością podstawy źdźbła przedwcześnie dojrzewa i jest podatna na wyleganie. Choroba powoduje nieodwracane straty w plonach zbóż. Próg ekonomicznej szkodliwości od początku fazy strzelania w źdźbło do fazy pierwszego kolanka stanowi 20-30% źdźbeł z objawami porażenia.

Fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni zbóż

Choroba powodowana jest przez Fusarium culmorum i Fusarium avenaceum. Sprawcy choroby rozwijają się w szerokim zakresie temperatur od 0 do 20°C przy wilgotnej glebie. Pierwsze objawy choroby widoczne są w fazie strzelania w źdźbło, jednak szczególnie uwidaczniają się po wykłoszeniu w postaci brązowych kresek lub smug u podstawy liści. Porażeniu ulegają również korzenie, które porażone chorobą brązowieją. Niekiedy można obserwować również zbrązowienie całego obwodu podstawy źdźbła i korzeni, a objawy choroby mogą pojawiać się również na wyższych międzywęźlach oraz kolankach. Zaatakowana fuzaryjną zgorzelą podstawy źdźbła i korzeni pszenica ozima przedwcześnie dojrzewa i nie wydaje plonów. Próg ekonomicznej szkodliwości stanowi 10-30% źdźbeł z objawami porażenia.

Mączniak prawdziwy zbóż i traw groźną chorobą pszenicy ozimej

Mączniak prawdziwy powodowany jest przez grzyb Blumeria graminis. Objawami choroby są gąbczaste naloty barwy białej, które początkowo pojawiają się na liściach, a następnie również na źdźbłach i kłosach. Sprawca choroby bardzo szybko uodparnia się na stosowane środki chemiczne, dlatego też stosując ochronę chemiczną należy pamiętać o rotacji preparatów. Straty w plonach powodowane przez chorobę mogą dochodzić do nawet 40%. Próg ekonomicznej szkodliwości w przypadku mączniaka prawdziwego zbóż i traw w fazie krzewienia stanowi 50-70% roślin z pierwszymi objawami porażenia (pojedyncze, białe skupienia struktur grzyba), w fazie strzelania w źdźbło – 10% roślin z pierwszymi objawami porażenia, a w fazie kłoszenia – pierwsze objawy porażenia na liściu podflagowym, flagowym lub na kłosie.

Brunatna plamistość liści pszenicy (DTR)

Sprawcą choroby jest Pyrenophora tritici-repentis. Pierwsze objawy choroby widoczne są wiosną na dolnych liściach pszenicy ozimej w postaci owalnych plam niewielkich rozmiarów, barwy żółtej. W przypadku liści starszych plamy łączą się ze sobą, powodując ich brunatnienie i zasychanie. Brunatna plamistość liści przenoszona jest m.in. przez materiał siewny, resztki pożniwne oraz wiatr i krople deszczu. Poraża pochwy liściowe, liście i kłosy. Szkodliwość tej choroby pszenicy ozimej polega na obniżeniu plonów do nawet 35%. Próg ekonomicznej szkodliwości choroby w fazie krzewienia stanowi 10-15% porażonych roślin z pierwszymi objawami porażenia, a w fazach strzelania w źdźbło oraz kłoszenia – 5% liści z pierwszymi objawami porażenia.

Rdza brunatna pszenicy

Choroba powodowana jest przez Puccinia recondita. Optymalnymi warunkami do rozwoju rdzy brunatnej pszenicy są: utrzymująca się w ciągu dnia temperatura w przedziale od 12 do 24°C oraz temperatura od 0 do 12°C nocą przy obecności rosy. Objawami choroby są pojawiające się na górnej stronie liści jesienią oraz wiosną pojedyncze jasnobrązowe, owalne skupienia, tzw. uredinia. Cechą charakterystyczną jest ich nierównomierne rozmieszczenie na całej powierzchni liścia. Silnie porażone liście żółkną, a następnie zasychają i zamierają. Przy dużym nasileniu choroba może powodować obniżkę plonów o nawet 50%. Próg ekonomicznej szkodliwości choroby w fazie krzewienia pszenicy stanowi 10-15% liści z pierwszymi objawami porażenia, w fazie strzelania w źdźbło 10% źdźbeł z pierwszymi objawami porażenia, a w fazie kłoszenia – pierwsze objawy porażenia na liściu podflagowym lub flagowym.

Septorioza paskowana liści pszenicy

Septorioza paskowana liści pszenicy wywoływana jest przez grzyb Mycosphaerella graminicola. W ostatnich latach ta choroba pszenicy ozimej powoduje największe straty w plonach. Jej objawy widoczne są na lisicach w postaci jasnozielonych plam, które z czasem brązowieją, pozostawiając martwe tkanki. Grzyb tworzy owocnie w postaci czarnych kropek, bardzo łatwo przenosząc się na kolejne, zdrowe rośliny pszenicy. Rozwojowi choroby sprzyjają ciepłe i wilgotne lata, podczas których straty w plonach mogą przekraczać nawet 30%. Próg ekonomicznej szkodliwości w fazie krzewienia stanowi 30-50% liści z pierwszymi objawami porażenia lub 1% liści z owocnikami, w fazie strzelania w źdźbło 10-20% porażonej powierzchni liścia podflagowego lub 1% liści z owocnikami, a w fazie kłoszenia – 5-10% porażonej powierzchni liścia flagowego lub 1% liści z owocnikami.

Rozsądek sposobem na choroby pszenicy ozimej

Rozwój chorób pszenicy ozimej można w znaczny sposób ograniczyć, stosując odpowiednie zabiegi agrotechniczne. Skutecznymi metodami ochrony pszenicy ozimej jest m.in. niszczenie pozostałych na polu resztek pożniwnych, jak również stosowanie zabiegów przyspieszających ich rozkład. Ważne jest także unikanie uprawy pszenicy w monokulturze oraz stosowanie racjonalnego nawożenia (zwłaszcza azotem, fosforem i potasem). Rozwój chorób pszenicy można ograniczyć, korzystając z zaprawionego i kwalifikowanego materiału siewnego oraz wybierając odmiany odporne na poszczególne choroby. Należy również unikać zbyt gęstego siewu, który sprzyja znacznie szybszemu rozprzestrzenianiu się chorób grzybowych.

Skuteczna ochrona pszenicy ozimej

Najlepszym sposobem ochrony pszenicy ozimej przed chorobami grzybowymi jest stosowanie fungicydów o szerokim spektrum działania oraz kilku substancji czynnych, które będą się wzajemnie uzupełniać. Taki preparatem jest Yamato 303 SE. Jego stosowanie nie wymaga dokładnego rozpoznania patogenów, ponieważ jest on produktem uniwersalnym i zwalczającym szerokie spektrum chorób grzybowych.
W momencie, kiedy zostanie przekroczony próg szkodliwości ważne jest przeprowadzenie chemicznego zabiegu ochrony pszenicy już jesienią. Wykonanie oprysku pozwoli wówczas na lepsze przezimowanie pszenicy i stworzy jej znacznie lepsze warunki do prawidłowego wzrostu i rozwoju tuż po rozpoczęciu wiosennej wegetacji. Ochronę liścia flagowego należy rozpocząć po ok. 3 tygodniach od wykonania zabiegu T1. Z kolei ochronę kłosa najlepiej rozpocząć na początku fazy kłoszenia w momencie zauważenia szczytu kłosa, który wyłania się w z pochwy liściowej. W tym celu poleca się zastosowanie fungicydu Topsin M 500 SC, który skutecznie zwalcza fuzariozy kłosa i redukuje zawartość mykotoksyn w ziarnie. Ponadto wyróżnia się on spośród pozostałych fungicydów wyjątkowym mechanizmem działania, dzięki czemu redukuje ryzyko rozwoju oporności u patogenów.